Eğitim Psikolojisi

öğretmeni ödevi verdiği andan itibaren başlamış demektir (!?) Ödevini yapmadığını anne – babasının öğrenmesi durumunda problemin boyutlarının daha da büyüyeceğini bilir. Peki o halde çocuklara ödev yapmak niçin eziyet gibi geliyor?
• Acaba ödev yapmaya direnç gösteren çocuklar, problem yaşamaktan zevk mi alıyorlar; yani bilmediğimiz bir “psikopatlık” mı söz konusu(!?)
• Yoksa ödev yapmama durumunda anne- baba veya öğretmen ile sürtüşme, çocuklara gizli bir “VAROLMA” kazancı mı sağlamaktadır?.. Diğer bir ifade ile çocuklar, annesini, babasını ve öğretmenlerini (konusu ve şekli ne olursa olsun) kendileriyle ilgilendirmekten ayrı bir haz mı almaktadırlar?
• Ya da çocuklarımız “öğrenilmiş yaşantılar” nedeniyle, kendisine olumsuz duygular yaşatacak durumlara “öğrenilmiş tepki”ler mi vermektedirler?
• Anne-babalar bu konularda, ilgili ve yeterli olduğu (?!) düşünülen kaynaklarca yanlış mı bilgilendiriliyorlar?
Ne yazık ki bu soruların hiçbirinin yanıtının genel olarak “HAYIR” olmadığını belirtmek isterim… Çünkü;
Çocuklarınıza ödev yapma alışkanlığını doğru bir şekilde kazandırmak istiyorsanız;
 Çocuğunuza her gün için bir zorunlu ödev saati planlayın. Ödevini daha önce başka bir yerde bitirmiş olsa bile zorunlu saat boyunca ödev yapma köşesinde çalışmaya devam etmesini sağlayın.
 Okuldan gelince ödevinin olup olmadığını sorun.
 Ödevini yapıp yapmadığını kontrol edin.
 Ödevleri konusunda öğretmeni ile sürekli olarak haberleşin.
 Okuldan gelince ilk önce ödevlerini yapmasını, bunun onu rahatlatacağını anlatın.
 Hafta sonu ödevlerinin öğrendiklerini pekiştirmedeki önemini anlatın.
 Ödev saatinde ödev yapıp yapmadığını kontrol edin, evde değilseniz telefon ederek bu konuda ödün vermediğinizi anlamasını sağlayın. Eve dönünce kontrol edin.
 Ödev saatinde dikkatinin dağılmaması için odasının sessiz olmasını sağlayın.
 Çocuğunuzun ödev saatlerine onun ilgisini çekecek, etkinlikler koymamaya çalışın.
 Çocuğunuzun ödev saatinde değişiklikler, esneklikler ve ertelemeler yapmayın; bu konuda kararlı olun.
 Yaptığı ve başarıyla tamamladığı ödevleri konusunda onları ödüllendirin, övgü ifadeleri kullanın.
 Zor ödevlerini önce bitirmesi için onu yönlendirin
gibi (veya benzeri) ifadeleri zihninizden tamamen silin!
Çünkü her ne kadar öğrenmede temel prensipler var ise de “Her insan; yetenekleriyle, zekasıyla, kişilik ve davranış özellikleriyle, fizyolojisiyle ve fiziğiyle farklıdır. Yani BİREYİN BİRİCİKLİĞİ vardır” saptaması hiçbir bilim dalının ve hiçbir bireyin itiraz edemeyeceği temel bir gerçektir.
Nasıl ki “Ne kadar öğretmen var ise o kadar öğretim metodu vardır” sözü ne kadar geçerli ise “Ne kadar öğrenci var ise o kadar da öğrenme vardır” sözü de o kadar geçerlidir…
Dolayısıyla yukarıdakilere benzer ifadeler, bireysel farklılıkları, bireysel özelliklere ilişkin olarak öğrenme biçimindeki farklılıkları, öğrenme ortamlarını, bireyin gelişim sürecini, anne – baba tutumlarını, yetişme ortamını ve bireyin öğrenmeye ilişkin şartlanmalarını (veya alışkanlıklarını) dikkate almadan sunulan önerilerdir. Üstelik bilimsel gerçeklerle de ters düşmektedir. Örneğin “kolaydan zora doğru öğrenme” 3 temel öğrenme kanunundan biridir.
Bunun tersi bir uygulama hem geleneksel bir anlayıştır hem bilimsellikten uzaktır hem de motivasyon kuramları açısından sakıncalıdır.
Üstelik bu tür öneriler anne babalara adeta şu mesajları vermektedir:
 Çocuğunuzun ödevi yapması uğruna kendinizin de bir hayatı olduğunu unutun ve hayatınızı çocuğunuza endeksleyin (!)
 Çocuğunuzun dedektifi olun; o da kendisini potansiyel bir ZANLI gibi hissetsin.
 Çocuğunuza güvenmeyin (siz yetiştirmiş olsanız bile; ki bu da aslında şu demektir: Çocuğunuza verdiğiniz eğitime – yani kendinize- güvenmeyin).
 Çocuk eğitiminde iç disiplin yerine dış disiplini tercih edin.
 Elinizi- ayağınızı çocuğunuzun yaşamından çekmeyin, çünkü o, siz olmadan bir şey yapamaz.
 Çocuğunuzu, her olumlu davranışında (onu ilgilendirse bile) ödüllendirerek sürekli ödül beklentisi içinde olan birisi haline getirin.
Ve daha birçok olumsuz mesaj…
“Peki, öyleyse doğrusu nedir?”
“ Anne- baba olarak ne yapmalıyız?” sorularının karmaşık ve yüklü olmayan bir yanıtı vardır:
TEK BİR ŞEY YAPIN, YUKARIDAKİLERİ YAPMAYIN!
Böyle bir yanıt (diğer bir ifade ile verdiğimiz ödev) size çok az ve basit geldi ise ödevinizi biraz artırabilirim. Lütfen kendinize bir düşünme ve ödev köşesi ayırarak aşağıdaki soruları içtenlikle yanıtlayınız.
a) Ödev kime ait?
b) Çocuğumun ödevinin sorumluluğunu almasını istiyor muyum?
c) Peki ben ne yapıyorum?
d) Yaptığım davranış isteğime hizmet ediyor mu?
Ödev yapmanın öğrenmeyi pekiştirmede önemli bir rolü olduğu gerçektir. Dolayısıyla; yukarıda anlatılanlardan “Ödev gereksizdir”, “Önemsemeyin”, “Aldırış etmeyin” gibi bir mesaj kesinlikle çıkarılmamalıdır! ANCAK;
 Daha doğmadan önce, cinsiyetini öğrenir öğrenmez hemen her şeyini hazır ettiğimiz,
 Cocukluğunda “bir daha mı çocuk olacak” diye her türlü davranışını hoşgörüyle karşıladığımız,
 İstiridyelerin incileri ile çocuğumuzun gözyaşı arasındaki farkı karıştırarak aman ağlamasın diye hemen her şeyi HAZIR olarak sunduğumuz veya ağladığı zaman isteklerini gerçekleştirerek ağlamanın, anne-babalara (özelikle büyükanne – büyükbabalara) karşı bir silah olarak kullanılabileceğini öğrettiğimiz,
 Yolda “araba çarpmasın, düşmesin” diye elini bırakmadığımız yani kendi ayaklarıyla yürümesine bile izin vermediğimiz,
 İlkokulda, “sınıfta arkadaşları içinde küçük düşmesin” diye ödevlerini yaptığımız veya tamamladığımız,
 Kendi açlığını hissetmesini ve yemek yerken de haz almasını engelleyerek yemek yedirdiğimiz,
 “Geç kalmasın” diye giydirdiğimiz, ayakkabı bağlarını bile bağladığımız, önceden hazırlamış olduğumuz çantasını eline tutuşturduğumuz “,
 Ödevini unutsa bile öğretmenine veya arkadaşının annesine telefon edip ödevini öğrendiğimiz, sınavlarından kaç aldığını kendisinden çok öğretmenine sorduğumuz,
 Bazı derslerinin bizce zayıf olması nedeniyle ona sorma gereği bile duymadan özel ders aldırdığımız çocuğumuz,
(bizler böyle davrandığımız sürece) aslında kendisine ait olan konuların sorumluluğunu almak için gerçek bir çaba gösterir mi?
Ya da böyle bir çaba göstermesinin bir gereği var mıdır?…
Yanıtlarımızın duraksamadan “HAYIR” şeklinde olduğunu hepimiz duyuyor gibiyiz. Haklısınız; çünkü çocuğumuz bu konuları kendisine problem etmiyor ki; daha doğrusu problem etmesine böyle davranan biz anne-babalardan fırsat kalmıyor ki…
Öyleyse sonuç olarak rahatlıkla söyleyebiliriz ki;
Çocuğunuzun bir konuda sorumluluk almasını istiyorsanız o konunun çocuğunuz için SORUN olmasını sağlayınız. Çünkü çocuğunuza sahip çıkmak başka bir şeydir, problemine, onun adına sahip çıkmak başka bir şeydir. Çocuğunuza sahip çıkarsanız GÜVEN yerleşir, problemine sahip çıkarsanız SORUMSUZLUK yerleşir.
Aşağıdaki kısa öykünün yazılanları pekiştirmesi ve düşündürmesi dileğimle…
“İyi niyetli ve yardımsever bir arkadaşımla bir gün doğada gezinirken, kozasından çıkmaya çabalayan bir kelebek gördük. Kelebek kozanın lifleri arasından sıyrılmaya çalışmaktaydı. Yardımsever arkadaşım hemen kelebeğin imdadına koştu; dikkatlice kozanın liflerini sıyırdı, kozayı araladı ve kelebeğin fala çabalamadan kozadan çıkmasını sağladı. Ancak kelebek kozadan kolaylıkla çıktıysa da biraz çırpındı ve uçamadı… Yardımsever arkadaşımın gözardı ettiği gerçek şuydu:
Kanatlar ancak kozadan çıkma çabalarıyla güçlenir ve uçuşa hazırlanırdı. Kelebek kendini kurtarma çabalarıyla, aslıda kaslarını geliştirmekte, kendini ayakta tutacak, güçlü kılacak, uçmaya hazırlayacak hareketleri bu çabalarıyla öğrenecekti. Yardımsever arkadaşım görünürde kelebeğin işini kolaylaştırmıştı ancak gerçekte kelebeğin güçlenmesine engel olmuştu.
Kelebek hiçbir zaman özgürlüğü tanımadı, hiçbir zaman gerçekten yaşayamadı”

 

Eğitim-öğretim sistemimizde ÖĞRETMENin eğitimci fonksiyonunun ne yazık ki her geçen gün azal(tıl)dığı ve okulların gittikçe “işletme”ye dönüştüğü bir süreçten geçmekteyiz. Bu süreci iki temel nedene dayalı olarak açıklayabiliriz:
1) Değerler kaybı
2) Okulların salt “işletme” mantığı ile ele alınması
Değerler kaybı, yaşamın hemen her alanında kalite kaybı ile kendisini gösterir. Çünkü değerlerin kaybedilmeye başlaması demek, bireyin benmerkezci bir düşünce ile “öteki”ne, dış dünyaya ve sosyal olaylara duyarsızlık geliştirmesi demektir. Bunun nedeni de insanın biyo-psiko-sosyal bir varlık olarak değil, fizyolojik bir varlık olarak ele alınışıdır. Aslında daha da üzücü ve düşündürücü olanı, bu ele alış tarzının ayırdında olamayıştır!..
Okulların salt “işletme” mantığı ile ele alınması ise “felsefesiz endüstrileşme” nin bir sonucudur.
İşletmelerin ortak özelliği “maddesel ürün” ortaya çıkarmaktır.
Halbuki eğitimdeki ürün “düşünsel ve davranışsal” dır. Yani insanın düşüncesinin ve davranışının eğitimidir.
İşletmelerde temel düşünce; sistemi mümkün olduğu kadar makineleştirmek, üretimin her aşamasını mümkün olduğunca sayısallaştırarak ölçmeye dayandırmak, mümkün olan en kısa sürede, mümkün olduğunca çok sayıda ürün elde etmek, minimum harcama ile maksimum kaliteyi (!?) yakalamak ve mümkün olabilen en yüksek kârı elde etmektir.
Eğitimdeki temel GERÇEK ise; ürünün bir madde değil İNSAN olmasıdır. Bu nedenledir ki eğitimin vazgeçilmez aracı mümkün olduğunca “İNSAN” OLAN İNSANDIR. İnsan “insan” olduğu sürece de “insan” olan insanlar yetiştirecektir.
Eğitim, bu bağlamda süreçler bütünüdür. Bu genel süreç, kendi içinde belirli süreçlerden ve “belirli mola”lardan oluşur; “sıkıştırmaya” (kısaltmaya) gelmez. Süreçler ve molalar sağlıklı bir şekilde kendini tamamlamadan ölçmelere tabi tutulurlar ise elde edilen sayısal değerler eğitime değil ölçmeye ait olacaklardır. Bu da zamanla, bir araç olması gereken ölçmeyi, amaç haline getirecektir ki o zaman da amaç olması gereken eğitilen insan, araç olacaktır.
Eğitimde amaç sayıdan çok kaliteye endekslidir. Ürünün kalitesinin anlaşılması da, ne fabrikalardaki “hareketli bandın uzunluğu kadar kısa yolculukta, ne de laboratuarlardaki işlemler kadar kısa sürede anlaşılır.
Bunlardan başka eğitimde, minimum çaba ile maksimum verim elde edilemez, maksimum çaba ile maksimim verim elde edilebilir; tabi “hammadde” ye bağlı olarak…
En önemlisi de eğitimde kâr değil “DEĞERLER” vardır. Bu değerler, süreç tamamlandıktan sonra asıl kârı getirir.
Bu nedenlerledir ki eğitim – öğretim kurumlarını bir işletme mantığı ile ele almak (veya işletmelere benzetmeye çalışmak) hem büyük bir yanılgıdır hem de eğitime yüzeysel bir yaklaşımdır. Aslında bu yanılgıların ve yüzeysel yaklaşımların temelinde de eğitim ve öğretim kavramlarının benzerliklerini ve farklarını yeterince bilmemek yatmaktadır. Bu farkların ve benzerliklerin yeterince bilinmeyerek uygulanmaya çalışılan eğitim, tarih eğitimcisi Johan Friedrich Herbart tarafından 18.yy. da şöyle tanımlanmıştır.
“Eğitim, çocuk ruhunu uyarmak, onu kendi arzularımıza boyun eğdirmek ve vaktinden önce, gelecek yılların endişeleri içine sokmak için güven ve sevgi bağlarını zorla kabul ettirerek, çocuğun huzurunu bozmak sanatıdır”.
“Eğitimci yaklaşımın kıymeti mi biliniyor?” veya “Sistem eğitimci yaklaşıma izin mi veriyor?” gibi yakınmaları işitir gibi oluyorum ancak bu ve buna benzer yakınmalar gerçekçi bir savunma değildir. Çünkü;
Eğitimci yaklaşım bir bedel karşılığı ortaya konmaz; eğitim, bir “erdem” (değer) olduğu için icra edilir. Ayrıca eğitimci yaklaşım için izin de alınmaz; böyle bir yaklaşım “eğitimci yüreği”nden ve “eğitimci sorumluluğu” ndan çıkmış bir özgürlüğe zaten sahiptir…
Kerschen Steiner’ ın dediği gibi;
“Bir insanı eğitimci yapan, ne pedagoji bilgisi, ne de gerçek bilimidir, sonsuz insan sevgisidir”.
Peki, “Eğitim” ile “Öğretim” kavramları arasındaki farklılık ve benzerlik gösteren özellikleri nelerdir?
Eğitim; genel anlamda, kişiliğin gelişmesine yardım eden ve bireyin ihtiyaçlarını gözönüne alarak bireyi yetişkin yaşama hazırlayan gerekli bilgi, beceri ve olumlu davranışlar kazandırmayı amaçlayan bir süreçtir.
Öğretim ise; eğitimin, genellikle okullarda (veya sosyal bir kurumda) planlı ve programlı olarak yürütülen kısmıdır.
Eğitim ile öğretim kavramları arasındaki farkları şöyle sıralayabiliriz:
• Eğitim geneldir. Öğretim bu genelin bir parçasıdır.
• Eğitim; plansız, programsız da olabilir. Ancak öğretim planlı ve programlıdır.
• Eğitim zaman ve mekân yönünden kapsamlı, sürekli ve çok boyutludur. Öğretimde ise zaman ve mekânın yanı sıra, öğretmenin, velinin ve öğrencilerin beklentileri de önem taşır.
• Eğitimde bilgi dahil, her türlü yaşantı üzerinde durulur ve bu yaşantılar rastlantısal da olabilir. Ancak öğretimde üzerinde durulacak yaşantıların çerçevesi bellidir ve yaşantılar rastlantısal değildir, güdümlüdür.
• Öğretimde mesleki eğitim görmüş birinin fonksiyonu esastır; yani öğretmenin… Eğitimde böyle bir koşul yoktur.
• Öğretimde etkinlik esastır; bunun için de etkinlik faaliyetlerinin anlamlılığı ve tutarlılığı çok önemlidir. Eğitimde ise böyle bir durum söz konusu değildir.
• Öğretim, bilgi aktarma işidir. Eğitim ise bu bilgi aktarma işini şekillendirmektir, dolayısıyla yaratıcılığı gerektirir.
• Öğretim makine ile de yapılabilir. Ancak eğitimin vazgeçilmez aracı insandır.
• Öğretim bireyin ruh sağlığını fazla dikkate almaz. Eğitimde ise ruh sağlığı temel konulardan birisidir.
• Öğretimin sanatsal yönü yoktur, halbuki bilgiyi aktarma, yoğurma, işleme şekilleri açısından eğitim aynı zamanda bir sanattır. Dolayısıyla eğitimcilik sanatçılık ruhunu gerektirir.
• Öğretimde “iletim” vardır, eğitimde ise “iletişim”.
• Öğretim hizmetlerinde genellikle zorunluluklar söz konusudur, eğitimde ise zorunluluklar yoktur.
• Öğretimde sayısal ölçme vardır (örneğin not verme); eğitimde ise değerlendirme vardır (sayısal veriler kullanılmayabilir).
• Öğretim daha çok nesnel dünyaya aittir. Eğitim ise bireyin iç dünyasına hitap eder.
Eğitim ve öğretim kavramlarının benzerliklerini ise şöyle sıralayabiliriz:
• Eğitim de öğretim de içinde bulunduğu toplumun sosyal, kültürel, politik ve ekonomik olgularından etkilenir.
• Her ikisi de yerel, ulusal ve uluslararası özellikler taşır.
Yukarıda sıralanan bu farklar nedeniyledir ki öğretmenlik, eğitimciliği olabildiğince içinde barındıran bir meslektir ve olmalıdır da… Zaten içinde bulunduğu bütün sıkıntılara rağmen bu meslekten haz alınmasının başka bir nedeni olabilir mi?…
Öğretmenlerin, eğittikleri bireyler (öğrenciler) için çok önemli “model şahıs” oldukları gerçeğini hatırda tutarak, günümüzde gittikçe artmaya başlayan; psikolojik açıdan sağlıksız, eleştirel düşünceden her geçen gün uzaklaşan, “sanal varoluş”u gittikçe artan yoğunlukta ve biçimlerde yaşayan, empati becerisi kaybolmuş, kendi gibi düşünmeyenleri ötekileştiren, toplumsallaşmadan gittikçe uzaklaşan, narsizmi bireysellik sanan bireyleri vakit kaybetmeden EĞİTMELERİ kaçınılmaz bir zorunluluktur.
Bunun, MEB’ in kararını bekleyemeyecek kadar acil olduğu da bir gerçektir!
Dolayısıyla başta MEB olmak üzere, İl ve İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri, Okul Müdürleri, Okul PDR uzmanları, zümre başkanları ve tüm eğitimciler bunu kendilerine görev saymalıdırlar.
Daha da ötesi bizzat öğretmenler, gelecek nesilleri düşünerek mevcut eğitim yaklaşımlarını gözden geçirmeli ve eğitimciliklerini geliştirme yolunda çalışmalara girişmelidirler. Ancak bu çalışma, kullanımı günümüzde “moda” haline gelmiş (ancak içi kuramsal temellerle doldurulmamış) High/Scope, IB, PYP, MYP Çoklu Zekâ vb. programların şeklen incelenmesi ve şeklen uygulanması ile değil; bütün eğitim yaklaşımlarının temelinde yer alan Locke’ un, Pestalozzi’ nin, özellikle Froebel’ in, Dewey’ in, Piaget’ nin, Vygotsky’ nin eğitim yaklaşımlarının incelenmesinden başlanmalı hatta Socrates’ in “doğurtmaca” yöntemine kadar uzanılmalıdır.
Böyle bir girişim; eğitimciler tarafından, çocuklara, anne-babalara, velilere, topluma, ülkeye ve özellikle öğretmenlik mesleğine karşı hissedilmesi gereken bir sorumluluktur.
Çünkü herhangi bir kurumdan, ülke yönetimine kadar birçok karar mekanizmalarında oturan ancak kararlarından genel olarak memnun olunmayan (veya yakınılan) bireylerin okul sıralardan geçtikleri unutulmamalıdır… Yani öğretmenlerin eğitimci fonksiyonları öğretici fonksiyonlarından daha önemlidir. Bunu Hubert şu sözlerle ifade etmektedir:
“Eğer çocuklar, eğitimcinin sabrını taşırıyorlarsa, onlarda kolektif ve anlayış kusurları saydığı şeyler kendisini yıldırıyorsa, onların atılgan hareketlerine gülümseyip geçemiyorsa, o açılıp serpilen ve gelişen taptaze hayatı sevmiyorsa, hele hele hayatın daha şimdiden azdırdığı o varlıkların karşısında özellikle heyecan duymuyorsa; bu mesleği bıraksın daha iyi olacaktır. Çünkü öğretmenlikte mutluluğu bulamayacağı gibi, mesleğine de hiçbir faydası olamayacaktır”.
Büyük önder Atatürk, aslında 27 Ekim 1922’ de Bursa’ da öğretmenlere hitaben yaptığı bir konuşmasında eğitimin önemini ve bu bağlamdaki en temel görevimizi şöyle açıklamıştır:
“Bayanlar, Baylar,
Görülüyor ki, en önemli ve en verimli ödevlerimiz, eğitim ve öğretim işlerimizdir. Bu işlerde ne yapıp yapıp, başarıya ulaşmamız gereklidir. Bu ulusun gerçek kurtuluşu ancak bu yoldadır. Ancak bu zaferin sağlanması için hepimizin tek can, tek düşünce olarak belirli bir program üzerinde çalışmamız gerekir. Bence bu programdan istenen ve beklenen iki şey vardır:
a) Toplum yaşayışımızın ihtiyaçlarına uygun düşmesi
b) Çağımızın getirdiği ve gerektirdiği gerçeklere uygun düşmesi”.
Bu gerçeğin farkına varılması, bir ulus olarak yarınlarımız için bilimsel temellere oturtulmuş ve evrensel değerlerle uyumlu gerekli çalışmaların yapılması ve bu çalışmaların geliştirilmek koşuluyla kalıcı olması dileğimle…

veya eksik verilerle (girdilerle) bir yazılım programı oluşturmuş isek, “Bu sonuçlar niye hatalı çıkıyor?” veya “Niye istediğim sonuçları alamıyorum?” sorusu da (beklentisi de) aynı şekilde anlamsız hatta saçmadır. Çünkü yanıtı yine açıkça bellidir.
Günümüz çocuklarının ve gençlerinin çoğu davranışından anne, baba, ebeveynler ve eğitimciler sıklıkla ve yoğunlukla yakınır durumdalar.
Bu yakınmalar eğitim-öğretim yılının sonlanmasıyla birlikte daha da yoğunlaşır. Çünkü artık dersler bitmiştir. Yani eleştiri durumunda çocuğun psikolojisinin bozularak riske edileceği ders yoktur. Hele karne de anne-babaya göre iyi gelmemiş ise bu yakınma veya eleştirinin dozu daha da artar. Çünkü çocuk, zamanında anne babalarının uyarılarımıza kulak asmamış, kendi bildiğini okumuş, derslerine olumsuz etkisi olmasın diye anne babalar bazı durumlara ses çıkarmamışlar, içlerine atmışlar “hele bir karne gelsin, o zaman görüşürüz” diye içlerinden geçirmişler veya sözel olarak ifade etmişlerdir.
Anne babalar veya tüm ebeveynler, onlarda gözlemledikleri davranışların bazılarının veya çoğunun “sağlıksız” olduğu konusunda haksız sayılmazlar. Ancak nedeni çocuk ve gençlerde arama konusunda haksız sayılırlar. Çünkü;
Bir zamanlar (ki bu zaman çok uzun bir geçmiş değil, 15-20 yıl öncesi kadar) çocuk ve ergenlerin, beğendikleri, hoşlandıkları, sevgi besledikleri hatta kendilerince bir görüşte aşık oldukları karşı cinsten birine bu duygularını sadece belli etmeleri (fark ettirmeleri) için kısa sayılmayacak bir zaman gerekir di… Bu zaman onlara bir ömür gibi gelirdi. Kıvranırlar, açı çekerler, stratejiler geliştirmek için kafa yorarlar, iştahları alır, dalgınlaşırlar, durgunlaşırlar, aşk şarkıları dinlerler, hüzünlenirler, ağlarlar, şiirler yazarlardı. Bu yaşantılarını da stranç hamleleri gibi, “Önce böyle davranayım bu gerçekleşsin, sonra şöyle davranayım şu gerçekleşsin, daha sonra da şu şekilde davranayım şu gerçekleşsin” gibi bir plan çerçevesinde ele almazlardı. Yaşadıkları duygu durumunda tek istedikleri duygularını karşı tarafa fark ettirmek idi… Bütün bu süreçte çok önemli bir şey yaşarlardı; HEYECAN ve SABIR… ve bir tek şey arzulanırdı; onun da kendisine benzer duygular beslemesi… Bu isteğine ulaştığında da karşı tarafın duygularını belli etmesi de bir ZAMAN gerektirirdi. Çünkü O da düşünmeye, duygularıyla yüzleşmeye ZAMAN ayırırdı. Bu süreçte yanıt verecek olan için de kıvranmalar, iştah azalmaları, hüzünlenmeler, içe kapanmalar yaşanır, Leyla (ya da Mecnun) gibi olunurdu… Bu aşama da gerçekleşmiş ise, bundan sonra buluşmak, görüşmek arzulanır, böyle bir AN için neler verilmezdi ki ancak bu arzu da HEMEN gerçekleşmezdi. Bu da bir süreç gerektirirdi ve yine yukarıda sayılan duygu halleri yaşanırdı. Bütün bu yaşantıların ve zaman dilimlerinin (süreçlerin) ortak bir ögesi vardı: HEYECAN ve SABRETMEYİ ÖĞRENMEK (sabırsızlıklarına rağmen)…
Aşık olma, karşı tarafa sevgi duyguları besleme durumundaki benzer heyecanlar ve ÖĞRENİLEN SABRETME yaşantıları, bir bisiklete, bir fotoğraf makinesine, bir tatile kavuşabilmeleri için de geçerliydi. Böyle bir süreç yaşadıkları için de elde ettiklerinin bir ÖNEMİ vardı ve KIYMETİ BİLİNİRDİ…
Onlar bu duyguları yaşarken, duygulara, erdemlere, model almaya önem veren gerçek sanatçılar da şarkılarında bu duygulara seslenirler ve “sağlıklı” mesajlar verirlerdi.
Kitle iletişim araçları da sorumluluklarının bilinci ile programlar oluştururlardı.
Yani çocukların yaşantısında, anne babaların veya model bireylerin davranışlarında, toplum yaşamında ve sorumluluklarda bir BÜTÜNLÜK vardı.
Günümüzde ise, “çocuklar ve ergenler sabretmeyi bilmiyorlar, erdemlerin, güzel duyguların farkında değiller, hemen her alanda çok kötü bir tüketici oldular” diye yakınıyoruz ancak bu yakınmada haklı değiliz. Çünkü onları (yeterli bilinçlilikte ve farkındalıkta olamadan) böyle davranışları ortaya koyacak şekilde bizler programladık, zihinlerine verileri biz yükledik ve davranışlarına sürücüleri biz taktık. Nasıl mı? İşte size örnekler:
Okullarda müfredat programlarını bir bütün olarak algılamayıp, başta matematik olmak üzere fen derslerine gereğinden fazla önem verip yaşamla daha yakın bağları olan sosyal derslere gereken önemi vermedik. Hatta çoğu okul yönetimleri ve öğretmenler, “matematik etüdü, fen etüdü yaptırıyoruz, onları sınava hazırlıyoruz” diye bu sosyal dersleri kullandılar, bu derslerden çaldılar…Ebeveynler olarak bundan şikayetçi olmamız gerekirken memnun olduk (!?)… Halbuki sınavlar, eğitimin değil sadece öğretimin bir gerçeğidir. Biz bu küçük gerçeği, hayatın gerçeği imiş gibi ele aldık ve aslında onların hayatlarından çaldık… Hatta onların kişilik gelişimi, kimlik gelişimi ve coşku bakımından haz alacakları yılları onlara çekilmez kıldık… Üstelik bunun yanlış olduğundan yakındık ama böyle davranan eğitim kurumlarına, milli eğitim müdürlüklerine, Milli Eğitim Bakanlığı’ na tepkimizi, duygu ve düşüncelerimizi dile getirmek yerine sustuk ve ne yazık ki bu tür sağlıksız uygulamalara uyum sağladık. Daha da acısı bunun sağlıksız olduğunu, yanlış yolda olduğumuzu dilinde tüy bitercesine ifade eden gerçek eğitimcilere, geçerliliği değil gerçekliği savunan okullara burun kıvırıp, öğrenciyi de veliyi de bir İNSAN olarak değil bir MÜŞTERİ olarak gören, , topluma sağlıklı bir birey yetiştirme başarısı ile değil, çocukların ruh sağlığını neredeyse mahvederek sınav başarılarıyla övünen, boy boy afişlerle bunu duyuran okullara rağbet ettik…
TV’ lerde, çocuklarımızın davranışlarına olumsuz etkide bulunabilecek programları ne yazık ki çocuklarımızla birlikte ilgiyle izledik… Duygudan yoksun, erdemlerden yoksun, günübirlik ilişkileri ele alan, Türkçe’ mizin berbat bir şekilde kullanıldığı şarkıları birlikte dinledik, hatta o şarkıcıların konserlerine biletler aldık…
“Çocuklarımız başkalarına gıpta etmesin, içinde ukde kalmasın” diye istediklerini hemen aldık, isteklerini çabucak yerine getirdik…
Çoğu zaman onlar İLE iletişime geçmek, düşünce ve duygularını paylaşmak, onların doğru bildiklerini etkin biçimde dinlemek yerine onlara kendi doğrularımızda İNAT EDİP öğütler vermeye başladık, bizim istediğimiz gibi davranmadıkları için onlarla çatıştık, sonra öfkelendik öfkemizi kontrol edemedik, bağırmayı-çağırmayı, yasaklar koymayı iletişim zannettik, işe yarar zannettik…
Akranlarıyla birlikte geçirdikleri uzun zamanlarını, istenmeyen alışkanlıklarını, onaylamadığımız yaşantılarını, arkadaşlarını, giyimini-kuşamını, hobilerini sürekli sorguladık, yargıladık AMA aile ortamında NE BULAMADIĞI İÇİN bu tür yaşantılara yöneldiğini sorgulamadık yani AYNAYA BAKAMADIK…
Reklamlarda, panolarda, yazılı basında vb. araçlarda yer alan olumsuz mesajlara, olumsuz görüntülere ve olumsuz örneklere gerekli tepkimizi gösteremedik, ilgili kurum veya kuruluşlara rahatsızlığımızı iletmedik… Yani ebeveynler olarak tepkisizlik davranışını ortaya koyduk…
Çocuklarımıza kaliteli zaman ayırmanın önemini kavrayamadık, onlara, istedikleri araç-gereçleri (hatta daha iyisini) almanın onlara değer vermek olduğunu zannettik…
Onları eleştirir tarzda ve alıcı olmadıkları zamanlarda DEĞERLERden bahsettik ancak değerleri YAŞATMADIK… Daha da önemlisi bu konularda yeterince örnek de olamadık…
Bu hatalarımızı daha da çoğaltabiliriz…
Durum böyle iken, çocuklarımızın ve gençlerimizin, yakındığımız davranışlarının ve yaşantılarının nedenlerini hâlâ onlarda aramalı mıyız?… Yoksa çocuklarımızın ve gençlerimizin davranış ve yaşantılarında etkili olan bütün kişi, kurum ve kuruluşlar olarak TOPYEKÜN “AYNAYA BAKIP” bilinçli SORUMLULUKLAR üstlenmeli ve akılcı davranışlarda mı bulunmalıyız?… En başta anne-babalar olarak, canımızdan bir parça olan çocuklarımız için…